De golfbaan van de Noordwijkse Golfclub ligt in Natura 2000-gebied Kennemerland-Zuid en binnenkort begint een grote renovatie. De golfbaan zelf krijgt een grote opknapbeurt en tegelijk neemt de hoeveelheid beschermde natuur toe. Waarom is het nodig, wat gaat er gebeuren en wat betekent dat voor de natuur in Nationaal Park Hollandse Duinen? Bart Otto begeleidt het veelomvattende project dat jaren gaat duren. Hij is lid van de club, binnen de ‘stuurgroep verbouwen’ verantwoordelijk voor de natuur en lid van de natuurcommissie.

Natura 2000
Achter de grote ramen van het clubhuis van de Noordwijkse Golfclub golven de duinen, omzoomd door donkergroen bos. Gelukkig is het uitzicht onderwerp van gesprek, dus het mag de aandacht blijven trekken. De golfclub is al in 1915 opgericht, de golfbaan op de huidige plek is meer dan 50 jaar oud. In 2004 kreeg het gebied de Natura 2000-status, wat regels en beperkingen met zich meebracht. “Je zou kunnen zeggen dat we daar als sportclub last van hebben”, beaamt Bart Otto. “Inmiddels realiseren we ons hoe uniek deze plek is, we omarmen het en zijn er blij mee. Het is voor de toekomst eigenlijk heel mooi. We ontdekken ook hoe bijzonder de natuur hier is. De nachtsilene is bijvoorbeeld een kenmerkend plantje van duingraslanden.” Bart laat een kaart zien van de langwerpige kuststrook van Noordwijk-Noord tot de grens met provincie Noord-Holland. Daarin zijn drie kleine vlekjes te zien en een groot gearceerd gebied: de Noordwijkse golfclub. “Hier zie je dat de nachtsilene maar op drie plekjes langs deze kust voorkomt – en de rest zit in groten getale hier!”

Hetzelfde verhaal voor de kleine steentijm. Hoe komt dat? Die plantjes zijn kenmerkend voor het zogenaamde zeedorpenlandschap, een bijzondere vorm van duingraslanden. Het ontstond doordat bewoners van de vissersdorpen eeuwen geleden in het duin moestuintjes aanlegden en vee lieten grazen, waardoor het duinlandschap daar meer open werd. Kennelijk imiteren de golfers dit gedrag doordat ze af en toe zoeken naar afgedwaalde golfballen.
Nog een opvallende aanwezige is het konijn. De golfclub huisvest een aantal families, terwijl konijnen in grote delen van het duin juist zeldzaam zijn. Ecologisch adviseur van de golfclub, Harrie van der Hagen (lees hier over zijn onderzoek naar de invloed van konijnen op het duin: Rabbits Rule) denkt dat de ‘clubkonijnen’ door de combinatie van natuurlijke duingraslanden en het malse groene golfgras sterker zijn en beter bestand tegen ziektes. Maar voor de golfsport is hun gegraaf lastig. “Daarom zijn we nu bezig om te helpen met het verplaatsen van konijnen naar andere gebieden waar ze erom zitten te springen.”

Renovatie
De aanstaande renovatie is ingrijpend, maar het is echt nodig, legt Bart uit, vooral voor de ‘greens’ waarin de ‘hole’ voor de golfbal zich bevindt. “De ‘greens’ zijn na 50 jaar intensief gebruik verzakt, scheef en te klein. Ze moeten juist strak zijn als een biljartlaken, zonder pollen of gaten, anders kun je het spel niet eerlijk spelen. We zijn een topbaan die druk wordt bezocht, dus dat is essentieel.”
Het probleem is, dat de gewraakte pollen voor een belangrijk deel ontstaan door schimmels in de grond. Ondanks het feit dat de Noordwijkse golfclub al jaren aan duurzaam beheer doet volgens hun GEO-Certificering, zijn chemische bestrijdingsmiddelen tegen die schimmels toch nog nodig. Bart is stellig: “Dat kan echt niet meer in Natura 2000-gebied. Daar willen we dus vanaf.” De renovatie gebeurt in twee delen: eerst de natuur die niet in gebruik is als golfbaan, daarna de golfterreinen zelf.

Convenant met natuurorganisaties
Sinds twee jaar is de club met Stichting Duinbehoud, de Vereniging voor Natuur- en Vogelbescherming Noordwijk en Staatsbosbeheer in gesprek over de juiste aanpak en in juni 2023 is er een gezamenlijk convenant gesloten. Samen met hen en met de natuur gaat de golfclub de strijd aan tegen de schimmels. Want als het gras sterk en gezond is, krijgen schimmels geen kans meer.
Om dat voor elkaar te krijgen, worden ten eerste de ‘greens’ groter. “Op een grotere ‘green’ kunnen we de ‘hole’ met de vlag steeds een stukje verplaatsen, zodat het betreden gras weer aan kan sterken.” Verder verplaatsen ze de vervuilde grond waarop een deel van de baan in de jaren ’70 is aangelegd. “We zijn er niet blij mee, maar dat was toen heel gewoon, ook nieuwbouwwijken werden op verontreinigde grond gebouwd. We gaan die grond afgraven en er schoon duinzand opbrengen. Daar kan regenwater goed doorheen zakken zodat het gras gezonder wordt.”

Dennenbomen maken plaats voor duingrasland
Een laatste ingreep kan bij natuurliefhebbers vragen oproepen, maar zal juist de biodiversiteit in het gebied bevorderen. Een derde deel van het dennenbos wordt namelijk gekapt. Schimmels gedijen in de schaduw, maar gezond gras heeft juist licht en lucht nodig. “Het dennenbos is destijds aangeplant om hout te produceren voor de mijnbouw maar het is nu helemaal dichtgegroeid. Het zijn Oostenrijkse dennen die ecologen liever kwijt dan rijk zijn. We gaan dennenbomen weghalen en omstandigheden scheppen zodat er op termijn op natuurlijke wijze grijs duin kan ontstaan. Langs de randen komen loofbomen en duineigen struiken, zodat het golfgras langzaam overgaat in duingrasland en duinbos. Dit is voor vlinders, insecten en vogels de ideale omgeving. Juist langs de randen van het bos vinden ze beschutting en een goede uitkijkplaats om voedsel te vinden. En dat is het mooie: bij een golfbaan heb je juist heel veel randen.”

Nationaal Park Hollandse Duinen
Door deze en andere maatregelen herstelt de natuur en komt er meer Natura 2000-gebied bij. Dit stuk open duingebied met recreatie en natuur fungeert als een ‘stepping stone’ voor diverse soorten planten en dieren om van het ene naar het andere natuurgebied te gaan. Het biedt voedsel en beschutting voor vogels en er groeien plantjes waarvan insecten afhankelijk zijn. Zo draagt het bij aan de ambities van Nationaal Park Hollandse Duinen, hoewel Bart moet bekennen dat NPHD bij hem en de leden nog niet op het netvlies staat. “Natura 2000 kennen we wel. NPHD zag ik onlangs op de borden van de publiekscampagne.” Hij realiseert zich dat partijen in het gebied zoals zijn golfclub ook bij kunnen dragen aan de bekendheid.
Communicatie over de renovatie is sowieso belangrijk, zowel met de eigen leden als met de omgeving, want er gaat nogal wat gebeuren in het duin, en dat jarenlang. Het kost bovendien veel geld. De verbetering en uitbreiding van het Natura 2000-gebied wordt gesubsidieerd door de provincie Zuid-Holland. Het aanpassen van de golfbaan betalen de clubleden zelf. Het uitzicht vanuit het clubhuis zal een tijdlang anders zijn. “Ik hoop maar”, zegt Bart, “dat mensen hierdoor nog meer vertrouwen krijgen dat we het beste voorhebben met de natuur.”