Bij recreëren in Nationaal Park Hollandse Duinen denk je al snel aan een mooie wandeling over het strand of door het duin. Niet zo gek dus dat TeVoet, vereniging van wandelaars, en Stichting Wandelnet zich hebben aangesloten als partners. Beide organisaties overleggen regelmatig met elkaar en met landelijke, provinciale en gemeentelijke bestuurders en politici, om de belangen van wandelaars te vertegenwoordigen. Daarbij gaat het om meer dan alleen wandelroutes. Wat zij als partner van NPHD willen bijdragen, leggen Frank Hart van Wandelnet en Henk Marius van TeVoet graag uit.

Lang en korter
Wandelnet beheert samen met NIVON 12.000 kilometer aan Lange-Afstand-Wandelpaden en Streekpaden in Nederland. Het Nederlands Kustpad (deel 2, 233 km.), het Marskramerpad (372 km.) en het Groene Hartpad (162 km.) lopen door Hollandse Duinen. “Onze missie is Nederland mooier te maken voor wandelaars”, zegt coördinator belangenbehartiging Frank Hart van Wandelnet. De stichting heeft 11.500 donateurs, zo’n 1.000 vrijwilligers en ongeveer 10 fte in dienst voor belangenbehartiging.
Daarbij vergeleken is de vereniging van wandelaars TeVoet een “Klein Duimpje”, vindt Henk Marius, vrijwilliger/belangenbehartiger bij TeVoet. “Wij hebben ruim 400 leden, waaronder veel buitengewoon actieve vrijwilligers.” TeVoet maakt zich sterk voor behoud en ontwikkeling van een fijnmazig netwerk van met name onverharde wandelpaden, “omdat dat nu eenmaal veel lekkerder loopt dan op asfalt”. Als je wandelt over oude kerkenpaden, boerenland of dijken beleef je het landschap en de cultuurhistorie pas goed, dat is het uitgangspunt van TeVoet, die zich ziet als dè vereniging voor hoeders van het onverharde pad.
De route Katwijk – Noordwijk De Klei (10 km. rondwandeling) is een voorbeeld van zo’n wandeling die precies de afwisseling in het gebied van NPHD laat zien. De omschrijving op de website luidt: “Eerst langs het kanaal in Katwijk met uitzicht op havens en het dorp, dan door ruw en ongerept duingebied, daarna over kwekerspercelen met een bollenhandeltje en tenslotte een graspad langs verwilderde begroeiing.”

 Henk Marius, TeVoet

Barrières
Een wandelaar komt soms op zijn pad fysieke barrières tegen. Bijvoorbeeld wanneer ProRail een onbewaakte spoorwegovergang afsluit, waardoor je kilometers moet omlopen. TeVoet heeft een speciaal bescheiden ‘barrièrepotje’ om hiervoor bijvoorbeeld een bruggetje te financieren, hoewel dat in principe een taak van de overheid is. “Of een boer plaatst opeens een hek op een route over zijn land”, vertelt Marius. “Wij dringen bij de provincie aan op subsidie voor boeren om hun land open te stellen. Die maken zich vooral zorgen over problemen met loslopende honden voor hun vee en achtergelaten vuil.”
Loslopende honden zijn in NPHD een herkenbaar probleem. Dunea, een van de gebiedsbeheerders in Hollandse Duinen, wil zijn duinwachters meer gaan inzetten als gids dan als handhaver. Gaat dat helpen? Hart: “Mensen ervan bewust maken dat hun hond voor verstoring zorgt, is een goede benadering. Het vraagt wel om intensieve communicatie. We hebben in heel Nederland last van drukte. In de coronatijd zijn er nieuwe wandelaars bijgekomen. Zij zijn soms nog niet op de hoogte van de mores om afval mee te nemen en honden aan te lijnen. Die groep is moeilijk te bereiken, behalve als ze in het gebied zelf een duinwachter tegenkomen.”

Naast fysieke zijn er ook bestuurlijke barrières voor het beheren van langere wandelroutes. Hart ziet tegelijk een kans en een hindernis voor NPHD: “Iedereen heeft recht op een ommetje vanaf de eigen voordeur. De grootste uitdaging is om bij overheden het belang van investeringen in fijnmazige wandelnetwerken te agenderen. Dit voorkomt dat ze niet alleen maar naar één specifiek stukje kijken, maar zich inzet voor een samenhangend wandelnetwerk.” Daarbij kan NPHD met alle aangesloten partners en lokale overheden in de brede kuststrook een belangrijke rol spelen, denkt hij, al is het lastig. “Het is een gebied met natuurwaarde en recreatieve waarde, veel woningen, met aan de randen landgoederen en landbouw. Al die verschillende belangen moet je een plek geven. Het is voor de organisatie lastig omdat je met provincie, diverse gemeenten en waterschappen te maken hebt, maar er moet wel een gezamenlijke bestuurlijke drive zijn.”

Wandelfiles
Marius was in eerste instantie verrast over het idee van NPHD als nationale park nieuwe stijl, vertelt hij. “Ik dacht daarbij niet direct aan stedelijk gebied. Maar ik vind het wel goed om die combinatie van stad, landgoederen, duin en strand en veenweidegebied te maken. Toen ik zag wie de partners zijn dacht ik: hier ontbreken de wandelnetwerken. Het werd vrij snel duidelijk dat NPHD het ook zinnig vindt als wij meedenken.” TeVoet wil NPHD onder meer adviseren over bezoekersmanagement. “Zorg dat mensen niet allemaal tegelijk met de auto naar een natuurgebied gaan, maar bied andere mogelijkheden. De uitdaging is om de aantallen mensen te beheersen. Het moet wel leuk blijven.”
Ook Hart vindt het belangrijk dat Wandelnet partner is van NPHD, zegt hij. “De natuur staat onder druk, de biodiversiteit gaat onderuit. De reactie van natuurorganisaties om routes vooral buiten de kwetsbare natuur te leggen, kan ik goed begrijpen. Want elke verstoring draagt bij aan een verslechtering van biodiversiteit. Maar je vermindert dan wel de mogelijkheden om te wandelen en de natuur te beleven, terwijl de vraag naar wandelen toeneemt. Bij autofiles leggen we extra wegen aan, bij wandelfiles zijn we geneigd om de wegen juist af te sluiten. Wij kunnen als partner meedenken en benadrukken waar alternatieven liggen, bijvoorbeeld ontmoedigen dat mensen met de auto tot in de natuurgebieden komen. Zo kunnen we sneller effect sorteren en op het netvlies komen van partijen die het uiterlijk van het gebied bepalen.”

 Frank Hart, Wandelnet

Verdwalen en boomkikkers
Marius ziet een goed voorbeeld van bezoekersmanagement in Kijfhoek & Bierlap, waar hij vanuit zijn woonplaats Voorburg graag wandelt. “Vroeger gaf Dunea een beperkt aantal jaarkaarten af. Nu kun je een kaartje online kopen. Zodra er meer dan een bepaald aantal kaartjes zijn afgegeven, dat varieert per seizoen, stopt de uitgifte. Dat vind ik een goede oplossing om de natuur niet te laten lijden onder te grote aantallen mensen.”
Kijfhoek & Bierlap is zijn favoriete plek in NPHD: “Het is in alle seizoenen mooi en rustig. De paden zijn allemaal onverhard, er is maar een ingang, je kunt er heerlijk verdwalen.”
Hart komt uit Zwolle, maar is in het najaar met Dunea op boomkikkerexcursie geweest in Meijendel. “We vonden het uniek om met een gids te struinen in een gebied dat normaal gesproken is afgesloten. We zagen nul boomkikkers, maar de gids heeft de plekken aangewezen waar ze kunnen zitten. Kort geleden waren we er weer en nu hebben we ze wel gevonden.”